Ook de VS staan de verkoop van kweekvlees toe. ‘Mijlpaal voor de hele sector’

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Foodtech Als tweede land ter wereld heeft de VS groen licht gegeven voor de verkoop van vlees gemaakt uit cellen van levende dieren. De Europese Unie is nog niet zover.


Kweekkip van Good Meat, een van de start-ups wiens kweekvlees verkocht mag worden in Amerika.
Kweekkip van Good Meat, een van de start-ups wiens kweekvlees verkocht mag worden in Amerika. Foto Good Meat.AFP

In de Verenigde Staten staat binnenkort kweekkip op het menu. De Amerikaanse voedselautoriteiten hebben twee bedrijven die vlees maken uit cellen van levende kippen woensdag toestemming gegeven hun producten op de markt te brengen.

Na Singapore is de VS het tweede land waar kweekvlees verkocht mag worden. Twee restaurants in Washington en San Francisco zullen het als eerste verkopen, maar de prijs is nog niet bekend. Kweekvleesproductie op grote schaal en tegen lage prijzen is nu nog niet mogelijk, vooral omdat de grondstoffen nog duur zijn. Het zal waarschijnlijk jaren duren voordat bij elke KFC of McDonald’s kipnuggets en hamburgers van kweekvlees te koop zijn. In Singapore kostte een bakje kweekvleesdumplings een jaar geleden zo’n 19 euro.

De bedrijven die nu toestemming hebben om vlees uit de bioreactor op de markt te brengen, zijn Good Meat en Upside Foods, twee koplopers die in de loop der jaren honderden miljoenen aan investeringen hebben aangetrokken om van kleine petrischaaltjes in het lab op te schalen naar fabrieken met kweekvaten voor commerciële productie. Uit enkele stamcellen, verkregen door met een biopt een beetje weefsel uit levende dieren te nemen, wordt met een mix van voedingsstoffen en groeifactoren in bioreactoren een massa gekweekt met een vezelige textuur. Van dit ‘gehakt’ kunnen uiteenlopende producten worden gemaakt, van kipnuggets en reepjes tot saté. Vaak zijn het ‘hybrides’ van kweekvlees en plantaardige bestanddelen.

Good Meat is de kweekvleestak van Eat Just, de start-up die in 2011 in San Francisco begon met plantaardige alternatieven voor ei. Het heeft als voornaamste doel om dierenlevens te sparen. Het was in 2020 het eerste bedrijf dat in Singapore kweekvlees mocht verkopen. Dat land loopt voorop in hightech voedsel omdat het als stadstaat praktisch geen landbouwgrond heeft.

Wortels in medische wetenschap

Upside Foods, voorheen Memphis Meats, heeft net als het Maastrichtse Mosa Meat wortels in de medische wetenschap. Sinds de oprichting in 2015 richt het zich vanuit Berkeley (Californië) puur op kweekvlees. Het haalde daar in een investeringsronde twee jaar geleden nog 400 miljoen dollar voor op.

De start-ups moesten in de VS twee hordes nemen. De Food and Drug Administration (FDA) oordeelde al eerder dat er geen vragen meer waren over de veiligheid van kweekvlees. De laatste stap werd woensdag genomen met de goedkeuring van de United States Department of Agriculture (USDA), die de voedselveiligheid van de productiefaciliteit en de ingrediënten en benaming op het etiket positief moest beoordelen. Daarmee ligt de markt voor deze bedrijven nu open voor een variëteit aan producten die van hun kweekvlees zijn gemaakt.

In de Europese Unie is kweekvlees nog niet toegestaan. Hier wordt het gezien als novel food, nieuw voedsel. Er moet een compleet eindproduct liggen voor een aanvraag bij de Europese voedselautoriteit. Dat maakt het lastig om in de EU snel een aanvraag rond te krijgen, omdat nog voortdurend aan de producten en de techniek wordt gesleuteld. Ook kan er politieke weerstand komen: zo wil Italië kweekvlees verbieden om de traditionele vleesindustrie te beschermen.

Nederlandse kweekvleesbedrijven zijn blij met de goedkeuring die hun concurrenten nu in de VS krijgen. „Dit is een mijlpaal voor de hele sector”, zegt Tim van de Rijdt, marketingdirecteur van Mosa Meat, het Maastrichtse bedrijf waarvan de oprichter Mark Post in 2013 als eerste kweekvlees aan de wereld presenteerde. Mosa Meat verwacht begin volgend jaar toestemming te krijgen in Singapore voor zijn rundvleesburgers en bereidt aanvragen voor in de VS, het Verenigd Koninkrijk en de EU. „De stappen die in Singapore en de VS zijn gezet, zijn goede voorbeelden voor andere autoriteiten. Het is een duidelijk signaal dat we de markt op kunnen.” Belangrijk is daarbij hoe kweekvlees genoemd moet worden. In de VS heet het nu ‘cultivated meat’.

De Nederlandse onderzoeker Willem van Eelen verwierf in 1999 het eerste patent voor kweekvlees. Zijn dochter Ira van Eelen was van woensdag op donderdag de hele nacht wakker om de goedkeuring te vieren. „Het is jammer dat het in Nederland nog niet te koop is. Maar het gaat erom wat dit voor de wereld betekent.” Kweekvlees wordt gezien als een klimaat- en diervriendelijk alternatief voor vlees waarvoor nu nog dieren moeten worden geslacht, in een wereld waarin de vleesconsumptie de komende decennia nog fors zal stijgen, met name in opkomende economieën. Van Eelen hoopt ook dat mensen nu zullen inzien dat kweekvlees veilig en „niet griezelig” is.

Succes voor hele industrie

Ook Krijn de Nood, medeoprichter van het Delftse kweekvleesbedrijf Meatable, ziet het groene licht in de VS als een succes voor de hele industrie. „Overal waar vlees wordt gegeten, is een markt voor ons allemaal.” Ook voor Meatable, dat zich onderscheidt met varkensvlees, geldt Singapore als de kortste route om producten als dumplings, worst en pulled pork belly op de markt te brengen. „Regelgeving bepaalt nu voor een groot deel waar we beginnen. Je wilt de investeringen zo snel mogelijk terugverdienen. Singapore en de VS lopen nu eenmaal voor, en met Amerika is nu een heel grote markt opengegaan.”

Lees ook: De eerste Nederlandse proeffabriek voor kweekvlees is er

In Nederland heeft de regering vorig jaar 60 miljoen uitgetrokken om de ontwikkeling van kweekvlees en labkaas te stimuleren. Een belangrijke vraag is bijvoorbeeld hoe de CO2-voetafdruk van kweekvlees omlaag kan. Een nog niet gepubliceerde studie rekent voor dat kweekvlees nu een grotere voetafdruk heeft dan rundvlees uit de slacht. De toekomstige productie zal volgens onderzoeksbureau CE Delft duurzamer zijn. De milieudruk kan fors dalen als grondstoffen niet meer van de farmaceutische industrie komen, maar van bedrijven die ook (vee)voedsel produceren. Mosa Meat en Nutreco zijn hier al mee bezig. Ook zouden de energieslurpende bioreactoren op hernieuwbare energie moeten draaien.

Related Posts

EU laat Israël voorlopig ongemoeid ondanks schending van humanitair recht in Gaza

De Europese Unie pakt Israël voorlopig niet aan voor schending van humanitair recht in Gaza. Na diplomatieke dreigementen uit Brussel beloofde Israël de invoer van hulpgoederen via de VN weer mogelijk te maken. Israël krijgt nu eerst de kans te bewijzen dat het zich aan deze belofte houdt, bleek tijdens een vergadering van ministers van Buitenlandse Zaken. Sancties blijven als optie op tafel.

Eind vorige week bereikten Israël en de EU een akkoord over het hervatten van hulp. Zo moet Israël meer hulptransporten toelaten, drie grensovergangen voor hulp openen, waterleidingen herstellen en zorgen voor minimaal 25 bakkerijen en 20 keukens.

Over de vraag of Israël zich aan deze afspraken houdt, ontstond prompt verwarring. Eurocommissaris Hadja Lahbib (Crisisbeheer) zei dat de afspraken niet volledig werden nagekomen en dat er onduidelijkheid was over het aantal vrachtwagens dat Gaza nu binnenkomt. Volgens minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) zijn er maandag 180 vrachtwagens met hulp doorgelaten, zondag 160. De ministers spraken daarom vanwege de verwarring af dat de EU zélf de afspraken gaat controleren en dat ambassadeurs daar tweewekelijks van op de hoogte worden gebracht. Aan het einde van de zomer maken de ministers de balans op.

Lees ook

De cijfers laten zien: er komen lang niet genoeg trucks met voedsel Gaza binnen

De cijfers laten zien: er komen lang niet genoeg trucks met voedsel Gaza binnen

Honderden trucks

EU-buitenlandchef Kaja Kallas onderstreepte dat er wel vooruitgang zichtbaar was, maar zei ook: „We moeten meer zien. We hebben een afspraak met Israël om de situatie op de grond echt te verbeteren. Maar het gaat niet om de afspraak, het gaat om uitvoering van de afspraak.” Zo lang de humanitaire situatie niet verbetert, „hebben we met zijn allen niet genoeg gedaan”.

Vanuit Gaza kwamen ook de afgelopen dagen berichten dat bij voedseldistributie en tijdens gevechten weer slachtoffers zijn gevallen. Het VN-kantoor voor coördinatie van humanitaire hulp (OCHA) meldde dat maandag zeven kinderen om het leven zouden zijn gekomen terwijl ze stonden te wachten bij een distributiepunt voor water. Donderdag zouden vrouwen en kinderen zijn omgekomen bij een distributiepunt voor voedsel. UNICEF noemde het vorige week nog een schande dat telkens weer mensen omkomen bij distrubtiepunten en riep Israël op zich te houden aan het internationaal humanitair recht. VN-organisaties waarschuwden ook voor een tekort aan brandstof. Vorige maand stelde UNICEF dat bijna zesduizend kinderen in Gaza ondervoed zijn, van wie er duizend slecht aan toe zijn.

Het gaat niet om de afspraak, het gaat om uitvoering van de afspraak

Kaja Kallas
EU-buitenlandchef

Het humanitaire akkoord dat Kallas sloot met de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Gideon Saar, werd in Brussel meteen gepresenteerd als een diplomatiek succes. Als Israël inderdaad weer dagelijks hulp doorlaat, is dat een belangrijke doorbraak, ook al is de humanitaire nood daarmee bij lange na niet gelenigd. Vóór de Gaza-oorlog reden dagelijks honderden trucks naar Gaza.

Importstop

Het akkoord haalde ook de angel uit een steeds pittigere Europese discussie over Israëls optreden in Gaza. Traditioneel is de EU hopeloos verdeeld als het om Israël gaat. Ierland en Spanje zijn kritisch op Israël en zijn geneigd de kant van de Palestijnen te kiezen. Duitsland is gezien de Holocaust uiterst terughoudend in het bekritiseren van Israël.

Nederland koos in de Gaza-oorlog, die volgde op de terreuraanslag van Hamas en de gijzeling van Israëliërs, lang de kant van Israël. Op initiatief van Veldkamp onderzocht de EU dit voorjaar of Israël zich nog wel hield aan de humanitaire verplichtingen die zijn opgenomen in het Associatieakkoord dat het met de EU sloot. In het akkoord zijn de betrekkingen tussen Israël en de EU geregeld, het bevat onder andere voor Israël belangrijke afspraken over handel.

Palestijnen in Gaza begeleiden een hulptransport. Foto Dawoud Abu Alkas/Reuters

De EU stelde vervolgens formeel vast dat er „aanwijzingen” zijn dat Israël de humanitaire verplichtingen schendt die in artikel 2 van het akkoord zijn vastgelegd. De Europese Commissie stelde daarna, op verzoek van de regeringsleiders, een lijst op met mogelijke sancties. De meest vergaande optie is opschorting van het akkoord, maar daar is unanimiteit voor vereist. Dat is vrijwel niet haalbaar. Ook zouden handelsafspraken opgeschort kunnen worden. Zo’n besluit vereist een gekwalificeerde meerderheid – en dat is moeilijk als een groot land als Duitsland zou afhaken. Daarnaast zouden landen individueel sancties kunnen opleggen, zoals een importstop op goederen uit de bezette Westelijk Jordaanoever.

Kleine opening

De diplomatieke druk die ontstond door het Europese onderzoek was genoeg om Israël zover te krijgen de hulpverlening weer op te voeren. De hulpverlening was goeddeels overgenomen door de Israëlisch-Amerikaanse Gaza Humanitarian Foundation (GHF). Bij de distributiepunten van GHF vallen vaak doden als beveiligers het vuur openen op burgers die iets van de spaarzame hulpgoederen proberen te bemachtigen. Volgens de VN zijn op en rond GHF-distributiepunten in de afgelopen zes weken zeker 875 doden gevallen.

De EU wil niets te maken hebben met het GHF en drong bij Israël aan op hervatting van hulp op grotere schaal door de VN en bekende ngo’s. Het akkoord leidt dus mogelijk tot een lichte verbetering van de humanitaire situatie. Dat is hoe dan ook winst, al is het gezien de rampzalige situatie in Gaza slechts een kleine stap.

Het akkoord is tegelijk net genoeg voor de EU om voorlopig te ontkomen aan moeilijke beslissingen over zwaardere sancties. Met de overeenkomst is een kleine opening geschapen waardoor Israël voorlopig aan druk van de EU kan ontsnappen. Nederland heeft door de discussie over het akkoord te openen bereikt dat meer hulp wordt toegelaten tot Gaza. Boven aan de agenda staat nu een staakt-het-vuren en vrijlating van de gijzelaars, op die gesprekken heeft Nederland hooguit indirect invloed.


Nederlandse belastingadviseur aangehouden door ICE: wie is deze ‘fiscalist van de sterren’?

Frank Butselaar had maandag zijn vliegticket naar Nederland al geboekt toen de Amerikaanse Immigratiedienst ICE hem voor de deuren van de gevangenis opwachtte. De Nederlandse belastingadviseur had er net dertig maanden cel op zitten. Nu zit hij weer achter slot en grendel omdat hij, zo schrijft het FD, niet over een visum beschikt en dus per direct illegaal in de VS is.

Butselaar stond jarenlang bekend als de ‘fiscalist van de sterren’, van onder anderen Linda de Mol en dj’s Tiësto en Afrojack, maar viel door de mand toen de VS hem veroordeelden wegens belastingfraude. Tussen 2012 en 2018 zou het land door zijn constructies voor zo’n honderd miljoen dollar aan belastinginkomsten zijn misgelopen.

Butselaar begon zijn carrière als mkb-belastingadviseur en ontpopte zich tot een geliefd financieel adviseur van bekende Nederlanders. Zo won Linda de Mol dankzij Butselaar een zaak tegen de Belastingdienst, die stelde dat zij fiscaal als werknemer van RTL in dienst was. Onterecht, vond De Mol.

Na de zaak bleven Butselaar en De Mol samenwerken. Zo was hij ook van 2013 tot 2023 lid van de raad van toezicht van Linda.foundation, een initiatief van de presentatrice en haar tijdschrift Linda. om gezinnen die het financieel zwaar hebben te steunen.  

‘Atypische Zuidas-advocaat’

„Een bijtertje”, omschrijft opiniemaker Jort Kelder hem, in de FD-podcastserie over Butselaar, De Fiscalist van de sterren. Kelder klopte na de succesvolle zaak van De Mol ook bij de fiscalist aan, vanwege vergelijkbare „herrie” met de Belastingdienst. Hij zag Butselaar als een atypische „Zuidas-advocaat”, „geen kakker maar een beetje een vrije jongen in de advocatuur”. Kelder won zijn zaak tegen de Belastingdienst in 2011.

Maar de glorie van Butselaar bleek niet voor eeuwig: Nederlandse opsporingsdienst Fiod en het Openbaar Ministerie kregen lucht van zijn successen en vielen in 2018 zijn kantoor en huis in Naarden binnen, op verdenking van het plegen van omvangrijke belastingfraude.

Butselaar spreekt vanaf het begin alle aantijgingen tegen. In 2022 doet hij in een interview met Quote uitgebreid verslag van de Fiod-inval – ‘Wat kunt u beter wel en niet doen’ als de Fiod voor uw deur staat, luidt de introductie. Butselaar uit zijn irritatie over het handelen van het OM tijdens het onderzoek. „Er is sprake van een tunnelvisie, je kunt het gewoon niet goed doen”, zegt hij. Zijn vertrouwen in de overheid is „onherstelbaar beschadigd”.

In 2018 noemde zangeres Patricia Paay de fiscalist in een interview met Story ”een zak”. Hij zou haar niet hebben verteld dat ze haar belastingaangiften nog moest betalen, wat haar zo’n 200.000 euro zou hebben gekost. De Belastingdienst legde in 2017 beslag op haar huis, in 2020 werd dat door de rechtbank Zeeland-West-Brabant opgeheven.

Uitgeleverd aan VS

Het onderzoek van het OM liep nog toen Butselaar in zijn vakantiehuis in Italië een uitleveringsverzoek kreeg naar de VS, die hem aanklaagden voor grootschalige belastingontduiking. De strafeis was twintig jaar cel, het werden er tweeënhalf. Dat kwam volgens het FD, dat aanwezig was bij de rechtszaak, door een vormfout van justitie. Hierdoor vervielen vijf punten van de aanklacht. Butselaar bekende schuld voor de overgebleven aanklacht.

Lang hoefde de belastingadviseur niet door te brengen in een Amerikaanse cel. De 21 maanden die hij in voorarrest zat, deels in Italië en daarna in de VS, werden meegerekend. Ondertussen kozen de Nederlandse dj’s Tiësto en Afrojack voor een schikking in de VS, voor het niet betalen van belastingen, meldde het FD in 2023.

Vroeger was ik de held op feestjes. Nu vertel ik nooit meer iemand wat ik doe voor de kost

Frank Butselaar

Geen warm welkom

Waar Butselaar zich nu bevindt en wanneer hij naar Nederland vertrekt, is vanwege het arrest door ICE onduidelijk. Een warm welkom zal het niet zijn: het OM heeft nog een zaak tegen hem lopen wegens belastingfraude. Ook spande dj Afrojack een rechtszaak tegen advocatenkantoor Greenberg Traurig aan, wegens het ‘stelselmatig’ voorliegen – het advocatenkantoor waar Butselaar als fiscalist werkte. De Amsterdamse rechter drong in april aan op een schikking.

De aanklachten van de VS en Nederland hebben Butselaar niet koud gelaten. In een interview met het FD in 2023 zegt hij: “Ik had nooit belastingadviseur moeten worden. […] Vroeger was ik de held op feestjes. Nu vertel ik nooit meer iemand wat ik doe voor de kost”.


Kunnen de Noorse pioniers in het vrouwenvoetbal oude tijden doen herleven?

Met een stoïcijnse blik rent Ada Hegerberg naar de zijlijn, slaat drie keer met haar rechterhand op haar borst en wijst naar het veld om vervolgens met de armen wijd haar team bijeen te roepen. Alsof ze wil zeggen, ‘ik hoor hier thuis, wij horen hier thuis’. Hegerberg heeft net gelijk gemaakt tegen gastland Zwitserland in het officiële openingsduel van het EK voetbal.

Het is niet zomaar een goal – maar pas haar eerste op een eindtoernooi sinds 2015. Vijf jaar weigerde ze te spelen voor de nationale ploeg, uit protest tegen de omgang van de Noorse bond met het vrouwenvoetbal. De toernooien die ze wél speelde, verliepen teleurstellend voor Hegerberg (30), Champions League-topscorer aller tijden en in 2018 gekozen tot beste speelster ter wereld.

Voor de nationale ploeg eindigden die toernooien ook niet goed. Maar nu staat Hegerberg met Noorwegen in de kwartfinale van het EK, woensdag wacht in Genève Italië.

Noorwegen is een van de voorlopers in het vrouwenvoetbal. In de eerste jaren na de oprichting van de grote internationale toernooien – in de jaren tachtig en negentig – eindigde Noorwegen bijna altijd bij de laatste vier. Maar door de snelle ontwikkeling van de sport in andere landen werd Noorwegen voorbijgestreefd.

Protest

Na het teleurstellende EK in 2017 – Noorwegen scoorde niet en verloor alle duels – besloot sterspeelster Hegerberg een „pauze” in te lassen bij het nationale team. Ze had al vaker publiekelijk kritiek geuit op de omgang van de bond met het vrouwenvoetbal. In Noorwegen viel dat niet goed, haar besluit zou egoïstisch zijn.

Maar ze kon ook op steun rekenen. Onder meer van Lise Klaveness, destijds voetbalanalist. „Ada Hegerberg pleit terecht voor een prestatiecultuur, hoge normen, een kwalitatief sportprogramma en goed leiderschap”, schreef Klaveness in een opiniestuk voor de nationale omroep NRK.

Klaveness – voormalig Noors international en advocaat – werd in 2018 directeur topvoetbal bij de Noorse bond en in 2022 bondsvoorzitter. Dat betekende ook de terugkeer van Hegerberg in de nationale ploeg. De hooggespannen verwachtingen rond haar rentree werden echter niet waargemaakt. Op het EK die zomer verloor de ploeg met 8-0 van Engeland.

De Noorse bondsvoorzitter Lise Klaveness tijdens een FIFA-congres in maart 2022 in Doha. Foto Hassan Ammar / AP

Datzelfde jaar kreeg de Noorse bond om een heel andere reden wereldwijde aandacht. In aanloop naar het mannen-WK in Qatar, eind 2022, baarde Klaveness opzien door zich op het FIFA-congres uit te spreken tegen de „onacceptabele manier” waarop het toernooi aan de golfstaat was toegewezen, met „onacceptabele gevolgen”. Ze wees op de mensenrechtensituatie in het land en riep op tot compensatie van de families van gastarbeiders die om het leven waren gekomen bij de bouw van stadions.

Klaveness wees de FIFA slechts op hun eigen statuten en verantwoordelijkheden, zei ze. De Noorse bond, die zich als een van de weinige bonden ook uitsprak tegen het Israëlische geweld in Gaza, verschilt daarin van andere federaties, die vaak voor een diplomatieke toon kiezen.

Geridderd

Klaveness – sinds dit voorjaar een van de twee vrouwelijke leden in het UEFA-bestuur – en Hegerberg, passen in een traditie van Noorse pioniers in het vrouwenvoetbal. Ellen Wille stond met een toespraak op het FIFA-congres van 1986 aan de wieg van het WK voor vrouwen. Karen Espelund trad in 2011 als eerste vrouw toe tot het UEFA-bestuur. En Per Omdal, voormalig vice-voorzitter van de UEFA en preses van de Noorse bond, maakte zich hard voor vrouwenvoetbal. Daarvoor werd hij in 2022 geridderd in Noorwegen. Klaveness omschrijft Omdal tegenover persbureau AP als haar „mentor” met wie ze nog wekelijks contact heeft.

Woensdag moet blijken of Noorwegen oude tijden kan doen herleven, door zich voor het eerst in twaalf jaar te plaatsen voor de halve finales op een eindtoernooi. Hoewel aanvoerster, is Hegerberg in eigen land nog altijd niet onomstreden. In het derde groepsduel tegen IJsland – de Noren waren al zeker van de kwartfinales – werd geëxperimenteerd met een andere voorhoede. Met name de 20-jarige Signe Gaupset maakte indruk. In een peiling zei 75 procent Hegerberg liever op de bank te zien starten tegen Italië.

Voor Klaveness zal de erfenis van Hegerberg niet afhangen van die ene wedstrijd. „Ada ziet nu al in dat ze deel is van iets groters, een verbinding met de geschiedenis.”